José de Anchieta na sala de aula: uma experiência com o latim pós-clássico

Autores

  • Leni Ribeiro Leite Universidade Federal do Espírito Santo

Palavras-chave:

José de Anchieta. Latim. Estudos clássicos

Resumo

O currículo tradicional de literatura latina ensinado nas salas de aula costuma se restringir aos séculos I a.C. a II d.C.. No entanto, produziu-se literatura latina durante um período de tempo muito mais vasto; ao se restringirem aos autores ditos clássicos, os professores de língua e literatura latina deixam de lado oportunidades não só de apresentarem aos alunos uma ampla gama de obras que foram parte da formação dos autores mais importantes das literaturas vernáculas como também de criar pontes que são, em muitos casos, bastante significativas para os estudantes, porque remetem a outros temas presentes em seus estudos e em suas vidas. Com isso em mente, a autora deste trabalho tem buscado criar unidades didáticas de língua latina, destinadas aos primeiros períodos da graduação em Letras, em que textos menos convencionais são apresentados. Uma das experiências mais bem sucedidas foi o trabalho com uma unidade de revisão cujo ponto de partida foi um trecho normalizado de uma carta conhecida como Epistula quamplurimarum rerum naturalium quae Sancti Vicentii provinciam incolunt, escrita no século XVI pelo jesuíta José de Anchieta. Neste trabalho, propõe-se apresentar a experiência e analisá-la quanto aos benefícios do uso do latim pós-clássico em sala de aula como forma de enriquecer o ensino de latim com textos que ofereçam conexões entre a literatura latina e o mundo contemporâneo.

Biografia do Autor

Leni Ribeiro Leite, Universidade Federal do Espírito Santo

Professora do Departamento de Línguas e Letras e da Pós-Graduação em Letras da Universidade Federal do Espírito Santo

Referências

ALBRECHT, Michael Von. A History of Latin Literature. Leiden: Brill, 1997.

ANCHIETA, Josephus de. Epistola quamplurimarum rerum naturalium quae Sancti Vicentii (nunc Sancti Pauli) incolunt sistens descriptionem a Didaco de Toledo Lara Ordonhez adjectis annotationibus edita. Olisipone: Typis Academiae, 1799.

BRAUND, Susanna Morton. Latin literature. New York: Routledge, 2001.

CONTE, Gian Biagio. Latin literature - a history. Trans. Joseph Solodow. Baltimore: Johns Hopkins University, 1994.

CURTAIN, Helena; DAHLBERG, Carol. Languages and Children--Making the Match: New Languages for Young Learners, Grades K-8. 3.ed. Boston: Allyn&Bacon, 2003.

ENGELSING, Eduardo Marcant. Latim, biquíni e sinfonia discordante: línguas clássicas e metodologia de ensino. Organon. Porto Alegre, v.29, n.56, 2014.

ERASMO, Desiderius. Diálogo Ciceroniano. Trad. Elaine C. Sartorelli. São Paulo: Folha de São Paulo, 2015.

FRIGHETTO, Renan. A longa Antiguidade Tardia: problemas e possibilidades de um conceito historiográfico. Ata da VII Semana de Estudos Medievais Por uma longa duração: perspectiva dos Estudos Medievais no Brasil. Brasília: PEM/Universidade de Brasília, 2010. pp.101-121.

HARRISON, Stephen (org). A Companion to Latin Literature. Malden, MA: Blackwell, 2005.

KENNEY, E.J.; CLAUSEN, W.V. (ed.) The Cambridge History of Classical Literature, volume 2: Latin literature. Cambridge: Cambridge University, 1982.

KRASHEN, Stephen. Second Language Acquisition: theory, application and some conjectures. Mexico City: Cambridge University, 2013.

KRASHEN, Stephen. Principles and Practice in Second Language Acquisition. Oxford: Pergamon, 1982.

LEITE, Leni Ribeiro; CASTRO, Marihá Barbosa e. O ensino de língua latina no Brasil: percurso e perspectivas. Classica, v.27, n.2, 2014. pp.53-77.

LIGHTBOWN, Patsy M.; SPADA, Nina. How Languages Are Learned. Oxford: Oxford University, 1993.

LONGO, Giovanna. Da fala à língua: proposta de encaminhamento para o estudo do enunciado latino. In: VIEIRA, Bruno; LONGO, Giovanna. Anais XXIII SEC. Araraquara: UNESP, 2008. p. 150-157

NAVARRO, Eduardo. Vida e obra de José de Anchieta. Cursos de Tupi Antigo e Língua Geral (Nheengatu). s.d. Web. 30 March 2014. < http://tupi.fflch.usp.br/node/36>

MARTINDALE, Charles. Redeeming the Text: Latin Poetry and the Hermeneutics of Reception. Cambridge: Cambridge University, 1993.

MARTINDALE, Charles; THOMAS, Richard (org). Classics and the Uses of Reception. Malden, MA: Blackwell, 2006.

PARATORE, Ettore. História da Literatura Latina. Trad. Manuel Losa. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian, 1983.

SANTOS SOBRINHO, José Amarante. Dois tempos da cultura escrita em latim no Brasil: o tempo da conservação e o tempo da produção - discursos, práticas, representações, proposta metodológica. Tese (Doutorado em Língua e Cultura) Universidade Federal da Bahia, Salvador, 2013.

SCHMITZ, Thomas A. Modern literary theory and ancient texts. Oxford: Blackwell, 2007.

SCOTT, Izora. Controversies over the imitation of Cicero as a model for style and some phases of their influence on the schools of the Renaissance. New York: Teacher’s College, Columbia University, 1910.

SENECA. Cartas a Lucílio. Tradução, prefácio e notas de J. A. Segurado e Campos. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian, 1991.

TUNBERG, Terence. Cur opera Latina non solum classica, sed recentiora etiam omnibus litterarum classicarum studiosis proponi praelegique debeant. In: Acta Selecta Noni Conventus ALF, Roma, p.219-225, 2002.

TUNBERG, Terence. Ciceronian Latin: Longolius and others. Humanistica Lovaniensia: Jounal of Neo-Latin Studies. Vol. XVLI. Leuven: Leuven University, 1997. pp. 13-61.

VERBAAL, Wim; MAES, Yanick; PAPY, Jan. Latinitas Perennis, volume I: the continuity of Latin literature. Leiden: Brill, 2007.

Downloads

Publicado

2016-09-28

Edição

Seção

Artigos